จักสานเตยปาหนัน เมื่อครั้งอดีต ชุมชนมุสลิมตลอดชายฝั่งทะเลอันดามันแทบทุกครัวเรือน มีการนำเตยปาหนันหรือเตยทะเลซึ่งเป็นพืชใบยาวสีเขียว ริมขอบใบมีหนามขึ้นแซมปะปนกับไม้ชายทะเลอื่นๆ มาสาน กระเชอ จง (กระบุงเล็ก) เสื่อ หมุก (สมุก) ใส่ยาเส้น ฯลฯ
นับเป็นภูมิปัญญาของบรรพชน ที่นำทรัพยากรในท้องถิ่นมาทำภาชนะเครื่องใช้ไม้สอยในชีวิตประจำวัน ต่อมาบ้านเมืองเจริญขึ้น มีวัสดุเครื่องใช้ชนิดอื่นเข้ามาแทน ทำให้ผลิตภัณฑ์จากเตยปาหนันได้รับความนิยมน้อยลงไปแต่มีบางชุมชนยังคงสืบทอดงานหัตถกรรมชนิดนี้อยู่ เช่น ที่บ้านโต๊ะบัน บ้านดุหุน และบ้านแหลมมะขาม อำเภอสิเกา บ้านนาทะเล ตำบลตะเสะ กิ่งอำเภอหาดสำราญ บ้างทำใช้ในชีวิตประจำวัน บ้างดัดแปลงเป็นภาชนะเครื่องใช้ประยุกต์เป็นสินค้าส่งไปขายถึงประเทศญี่ปุ่นและกลุ่มประเทศยุโรป
นางสั้น หยีสัน อายุ ๗๖ ปี บ้านดุหุน ตำบลบ่อหิน อำเภอสิเกา จังหวัดตรัง เล่าว่า ทำมาตั้งแต่หมุกใบละ ๒๕ สตางค์ ทำแลกกับผ้าของแขกเทศ ซึ่งเข้ามาขายผ้าในสมัยนั้น
นางนิ ปูเงิน อายุ ๔๙ ปี ได้บอกถึงความเป็นมาของกลุ่มจักสานบ้านดุหุนว่ากลุ่มก่อเกิดมาเมื่อ ๒๕๓๕ ตั้งแต่สมัยนายอำเภอนิตย์ สีหวรางกูร เข้ามาส่งเสริมให้เกิดการรวมกลุ่ม ต่อจากนั้นนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่ และศูนย์ส่งเสริมอุตสาหกรรมภาคใต้ เข้ามาให้คำแนะนำเรื่องรูปแบบใหม่ๆ
นอกจากนี้ที่บ้านโต๊ะบัน ตำบลบ่อหิน อำเภอสิเกา จังหวัดตรัง มีกลุ่มจักสานเตยปาหนันเกิดขึ้นอีกกลุ่มหนึ่ง
นายบุอะ หยีหาสัน อายุ ๕๑ ปี เล่าถึงความเป็นมาของกลุ่มบ้านโต๊ะบันว่า พ.ศ. ๒๕๓๓ – ๒๕๓๔ สมาคมหยาดฝนให้การสนับสนุนและส่งเสริม โดยรวบรวมผู้ที่มีฝีมือและผู้สนใจ จำนวน ๗ คน ทำให้เกิดการรวมกลุ่มพูดคุย แลกเปลี่ยนประสบการณ์และเกิดกลุ่มจักสานขึ้นในหมู่บ้าน ซึ่งเป็นการผลิตเพื่อเสริมรายได้ให้แก่ครอบครัว อีกทั้งเป็นกลุ่มผู้หญิงที่มีบทบาทต่องานพัฒนาในหมู่บ้าน อาทิ การอนุรักษ์ป่าชายเลน การฟื้นฟูหญ้าทะเล รวมทั้งเตยปาหนันซึ่งกลุ่มนำมาใช้ประโยชน์กำลังถูกทำลายจากการทำนากุ้งและการตัดถนนผ่านป่าชายเลน
พ.ศ. ๒๕๓๖ – ๒๕๓๗ สมาชิกมีความสนใจและได้คิดค้นรูปแบบที่มีความเป็นสากล โดยเน้นในเรื่องของเอกลักษณ์แบบพื้นบ้าน และไม่ใช้สารเคมีย้อมเส้นเตย
วิธีการทำและขั้นตอนในการนำเตยปาหนันมาใช้ เริ่มต้นจากเลือกหาขนาดเตยที่ต้องการในบริเวณป่าชายเลน นำมาตัดโคนใบและปลายออกให้เหลือความยาวตามขนาดที่ต้องการ ขูดหนามที่สันใบและขอบใบออก แล้วเอาไปอังไฟ และผ่าใบแต่ละซีกออกเป็น ๒ ซีกเท่าๆ กันตากแดดหนึ่งวันและวขูดให้เส้นตรงและเป็นมันเมื่อได้เป็นตอกหรือซี่ก็นำไปสานเป็นผลิตภัณฑ์ถ้าต้องการสีสันก็นำไปย้อมและห้อยผึ่งไว้อีก ๑ – ๒ วัน จึงจะใช้งานได้
